Mimo bardzo małej społeczności żydowskiej, Polska może się pochwalić bardzo wysokim poziomem żydowskiej działalności kulturalnej, proporcjonalnie do liczby żydowskich mieszkańców mniej więcej piętnastokrotnie przekraczającej osiągnięcia Belgii, Szwecji i Włoch. Ten wynik całkowicie podważa tezę jakoby intensywność życia kulturalnego zależała wprost proporcjonalnie od liczby żydowskich mieszkańców.
W ostatnich latach znacząco wzrosła w Polsce ilość publikacji o tematyce żydowskiej, czego wyrazem ilość odnotowanych promocji ukazujących się książek. Ogromna większość produkcji wydawniczej odnotowanej w Polsce - niemal 80 procent - ma charakter dokumentalny i dotyczy dziejów i kultury polskich Żydów. Pojawiają się książki o antysemityzmie, stosunkach polsko-żydowskich, judaizmie oraz przeżyciach związanych z wygnaniem i emigracją. Dominują bez wątpienia tytuły poświęcone Zagładzie, częstokroć w formie biografii lub wspomnień. Ma to oczywiście związek z uzyskaną stosunkowo niedawno swobodą wypowiedzi nieosiągalną za czasów rządów komunistycznych, kiedy na tę tematykę zostało nałożone informacyjne tabu. Boom wydawniczy pokazuje oblicze Polski podejmującej próbę weryfikacji przyjętych wersji swoich najnowszych dziejów i doceniającej wagę relacji naocznych świadków. Trzeba również wspomnieć o gotowości autorów i wydawców, by publikować owe niejednokrotnie krytyczne czy oskarżycielskie świadectwa.
Literatura zawsze odgrywała istotną rolę w tworzeniu i rozwoju polskiej tożsamości narodowej. W okresie komunistycznym służyła także jako narzędzie krytyki społecznej. Wyakcentowanie tematyki żydowskiej dowodzi, ze polscy pisarze uświadomili sobie, jak wielkie znaczenie miała wspólna, polsko-żydowska przeszłość dla kształtowania się współczesnej polskości. To także znaczące odejście od tradycji Polaka-katolika, czyli przekonania, że przynależność do wyznania katolickiego stanowi nieodzowny element polskości.
Polska jest jedynym, oprócz Rumunii, europejskim krajem, w którym działa nadal teatr wystawiający w jidysz - Państwowy Teatr Żydowski w Warszawie - kontynuujący długą tradycję żydowskiego teatru jidysz w tym kraju. Z siedmiu funkcjonujących w Polsce w okresie międzywojennym teatrów pozostał tylko warszawski. Tym niemniej w Polsce inscenizuje się wciąż rozmaite spektakle w języku jidysz. Warto przy tej okazji przytoczyć słowa twórców związanych z żydowskim teatrem w Warszawie na temat postrzegania jego roli we współczesnej Polsce:
"Podobno jest coś niepojętego w fakcie, że w Polsce istnieje teatr żydowski, działający i rozwijający się w kraju, w którym Żydzi stanowią znikomy odsetek ludności. Przedstawienia odbywają się w jidysz, teatr wystawia sztuki żydowskich, mało znanych szerszej publiczności, klasyków, przywołuje obrazy pochodzące z nieistniejącego świata jak zaginionej Atlantydy. I na przekór temu wszystkiemu ma wielu zarówno starych, jak i młodych widzów. "
Duża ilość wystaw dokumentujących dzieje Żydów stanowi nowość w polskim krajobrazie kulturalnym. Większość z nich obrazuje dawne życie Żydów - łącznie z okresem Zagłady - lub też prezentuje żydowską sztukę sakralną czy przedmioty obrzędowe. Tytuły wystaw, takie jak "Okruchy pamięci" czy "Tutaj jesteśmy - ślady obecności Żydów w Polsce" - mówią same za siebie. O dziejach Żydów polskich opowiada także stała ekspozycja w Żydowskim Instytucie Historycznym, której najistotniejszą część stanowi osobny dział poświęcony Zagładzie i warszawskiemu gettu. Żydowski Instytut Historyczny ma sam w sobie zabytkowy charakter, ponieważ mieści się w jednym z niewielu ocalałych z wojny żydowskich gmachów, wykorzystywanym przez Niemców jako magazyn.
Sala wystawowa Muzeum Auschwitz-Birkenau (Oświęcim-Brzezinka) mieści się w największym budynku obozu, "Łaźni". To tutaj dokonywał się odczłowieczający proces rejestracji świeżo przybyłych więźniów. Składały się nań zabiegi dezynfekcyjne, konfiskata całej osobistej własności oraz tatuowanie obozowego numeru na przedramieniu. Zwiedzający wystawę podążają śladami przywiezionych kolejnym transportem więźniów. Pod koniec tej drogi na całej ścianie wyeksponowano rodzinne fotografie Żydów, którzy trafili do Auschwitz. Z tych zdjęć przeziera bogactwo i różnorodność przedwojennego żydowskiego świata. Na ćwierć miliona polskich gości przypada rocznie drugie ćwierć zwiedzających z ponad stu krajów świata. W wiele innych miejscowościach pojawiają się w miejscowych muzeach wystawy poświęcone umarłemu światu polskich Żydów, a w niektórych nawet stałe działy judaików.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz